Etkisi bilimsel olarak kanıtlanmış diyet seçimi nasıl olmalıdır?

Obezite tedavisinde farklı diyet önerileri mevcut olsa da, tüm diyetlerin etkinlikleri bilimsel olarak yeterince kanıtlanmış değildir.¹ Sizin için en uygun olan ve uzun sürelerce devam edebileceğiniz diyeti bulmanız önemlidir.² Farklı diyetlerin avantaj ve dezavantajlarını sormak ve size en uygun olan diyeti birlikte bularak uygulamak için doktorunuza ve diyetisyeninize danışın.²

Sağlıklı beslenme, kilo vermenin ötesinde sağlık yararları da sağlamaktadır.¹
Sadece kilo değişikliklerine değil, kronik hastalık risklerini azaltmaya ve yaşam kalitesini iyileştirmeye odaklanılmalıdır.²

Kilo vermek amacıyla uygulanan diyetlerde bireysel beslenme alışkanlıkları, tüketilen gıdaların kalitesi ve yemekle sağlıklı bir ilişki kurulması önem taşımaktadır.²

Kilo vermenin yanı sıra diğer sağlık yararları da sağlayan ve uzun bir süre devam edebileceğiniz diyetlerden birini seçebilirsiniz:²

• Akdeniz diyeti
  Akdeniz diyeti; meyve, sebze, kuruyemişler, baklagiller, tahıllar ve kepekli tahıllardan zengin olan ve yağ olarak zeytinyağının kullanıldığı bir beslenme şeklidir.² Bu diyette balık ve süt ürünleri orta miktarda, kırmızı et ise sınırlı miktarda tüketilir.² Bu diyetin kilo kaybı sağlamanın yanı sıra kalp damar hastalıkları ile şeker hastalığı sıklığını azalttığı kanıtlanmıştır.² Ayrıca düşük karbonhidrat içerikli Akdeniz diyetiyle, karaciğer yağlanmasında azalma sağladığı da gösterilmiştir.¹

• Yüksek lifli diyet
  Çalışmalar, tam tahıllı gıdalarla beslenmenin vücut kütle indeksini ve kilo alma riskini azalttığını göstermiştir.³ Tam tahıllı gıdalar daha yüksek lif içeriğine sahiptir, lifler de glukoz metabolizmasını, sindirim sistemi geçiş süresini ve sindirim enzimlerini olumlu etkileyerek iştahı azaltmaktadır.³ Tam tahıllı gıdalar, rafine gıdalara kıyasla iştahı ve enerji alımını azaltmakta ve böylece kiloyu azaltabilmektedir.³ Ayrıca tam buğday ekmeği, esmer pirinç ve yulaf gibi tam tahıllı gıdalar, beyaz ekmek ve beyaz pirinç gibi rafine ürünlere kıyasla daha yüksek miktarda demir, çinko, magnezyum, selenyum ve B vitamini içermektedir.³

Tam tahıllı gıda örnekleri:⁴

• Tam buğday
• Bulgur
• Karabuğday
• Yulaf
• Esmer pirinç
• Arpa
• Darı

Tam tahıllı beslenmeye örnek olarak, beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği tercih edilebilir.³

• Vejetaryen diyet
  Vejetaryen diyet temel olarak bitki bazlı beslenmedir; bu beslenme biçiminde süt ürünleri ve yumurta tüketilebildiği gibi (lakto-ovo vejetaryen beslenme), hiçbir hayvansal ürünün tüketilmediği tipi de (vegan beslenme) bulunmaktadır.^2,5 Vejetaryen beslenmenin kilo kaybı sağlayabildiği gösterilmiştir.⁵ Vejetaryen beslenmede tam tahıllar, sebze ve meyve bol miktarda tüketilmektedir.⁵ Vejetaryen beslenmeyle sağlanan kilo kaybının, tam tahılların glisemik indeksinin düşük olması ve sebze ile meyvelerin yüksek miktarda lif içermesiyle ilişkili olduğu düşünülmüştür.⁵

• Dengeli düşük kalorili diyet ve karbonhidrat içeriği düşük diyet
  Obezite tedavisinde alınan toplam kalorinin azaltılmasının, metabolik sağlığı ve kan glukoz dengesini olumlu etkilediği bilinmektedir.⁶ Geleneksel olarak, liften zengin ve toplam karbonhidrat içeriğinin toplam enerji alımının en az %50’sini oluşturduğu, yağdan fakir bir diyet önerilmektedir. ⁶ Ancak bazı çalışmalarda karbonhidrat içeriği de düşük olan düşük kalorili diyetle daha fazla kilo kaybı sağlandığı gösterilmiştir.⁶ Hem kalori hem de karbonhidrat sınırlaması yapılan diyetle vücut kütle indeksi, vücut ağırlığı ve metabolik risk faktörlerinde daha fazla azalma sağlandığı saptanmıştır.⁶

• Aralıklı oruç
  Aralıklı oruçta yemek tüketimi belirli saatlerle sınırlandırılır.² Bu diyet tipiyle kilo kaybı sağlandığı gösterilmiştir, ancak insan psikolojisi ve metabolizması üzerindeki etkilerine ait kanıtlar sınırlıdır.²

Obezite tedavisinde toplam enerji alımının azaltıldığı sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktiviteyi içeren yaşam tarzı değişiklikleri önerilmektedir.⁷ Diyetin sebze ve meyve, tam tahıllar, yumurta ve yağsız et içermesi kalp damar hastalıkları gibi risklerin azaltılmasını da sağlamaktadır.⁷

Önerilen besinler⁷

•  Sebze ve meyveler
• Tam tahıllar
•  Baklagiller
• Doymamış (sıvı) yağlar
• Yağsız et, az yağlı süt ürünleri, yumurta

Önerilmeyen besinler⁷

• Doymuş (katı) yağlar
• Şeker ve şekerli yiyecek ve içecekler
• Aşırı işlenmiş (paketli) gıdalar: Bu gıdalar ev mutfaklarında kullanılmayan mısır şurubu, hidrojenize yağ, aroma, kıvam artırıcı, renklendirici gibi malzemeleri içeren ürünlerdir; yüksek miktarda şeker ve yağ içerirler ve daha fazla kalori alınmasıyla kilo artışına yol açarlar.⁷

Obezite hipertansiyon, kan lipid düzeyinde yükselme, kalp ve damar hastalıkları, diyabet ve kanser risklerinde artışa neden olur.¹ Obezitesi olan kişilerin %5-10 oranında kilo kaybetmesiyle dahi, obezite ile ilişkili olan kronik hastalıkların riskinde azalma sağlanır.¹

Obezite yönetiminde herkesin uygulayabileceği tek bir diyet seçeneği yoktur.² Bulunan farklı diyet seçeneklerinden sizin için en uygun olanı tercih edebilirsiniz.² Bu sayede diyetinize uzun sürelerle uymanız ve devam etmeniz mümkün olacaktır.² Diyet planınızı bu konunun uzmanıyla birlikte yapmanız gerektiğini unutmayın.²

Obezite yönetiminde diyetin yanı sıra düzenli egzersiz ve yaşam tarzı değişikliği yapılması önem taşımaktadır.⁷

Obezite ile ilgili tüm sorularınızı hekiminize danışmayı ihmal etmeyin.²